مدیتیشن چیست؟
در دنیای پر دغدغه و سرشار از استرس امروزی، گاهی انسان نیاز دارد تا کمی ذهن خود را از آشفتگی و فشار روانی روزانه به دور کند و نیرو وقدرت ذهنی خود را بازیابی کند، تا دوباره و با انرژی بیشتری ادامه دهد. در این مواقع مدیتیشن می‌تواند بسیار اثر بخش باشد. معنی مدیتیشن یا همان مراقبه، تمرکز ذهن انسان روی بدن می‌باشد که هدف اصلی آن تقویت ذهن هوشیار است، برای این که بتوان کنترل بهتری روی ذهن و جسم داشت. انسان می‌تواند با حذف کردن محرک‌های بیرونی و به صورت ارادی ذهن خود را وادار کند که به هیچ چیزی توجه نداشته باشد و یا به یک موضوع و فعالیت خاص تمرکز کند. نتیجه این تمرکز آرامش ذهن و بدن خواهد بود. این حرکت همچنین موجب تقویت ذهن هوشیار، افزایش آگاهی، کاهش درد و سلامت انسان خواهد شد.
در بسیاری از کشورهای شرقی مثل هند، چین، ژاپن و در آئین هایی مانند هندو و بودایی از زمان قدیم مدیتشین مرسوم بوده است و کم کم به کشورهای غربی نیز کشیده شده است. مردم این کشورها از این حرکت برای تسلط بر ذهن و کاهش استرس و اضطراب استفاده می‌کردند.
بسیاری از مردم فکر می‌کنند مراقبه کار سختی است و برای انجام آن باید صدای درون خود را خاموش کنیم و جلوی افکار خود را بگیریم. در صورتی که این گونه نیست و نیازی به ایجاد تمرکز خاصی نداریم. فقط هوشیاری و آگاهی در این مسئله مهم است. هوشیاری یعنی این که بدانید دارید چه کاری انجام می‌دهید. اینکه الان دارید این مقاله را می‌خوانید و متوجه می‌شوید، هوشیاری دارید.
تکنیک تنفس یکی از تکنیک‌های پایه مراقبه می‌باشد که باید از تنفستان آگاه باشید. شما می‌توانید به اندازه یک دم و بازدم به نفس کشیدنتان دقت کنید. این یک مراقبه موثر و یک ثانیه ای است.
چرا باید مدیتیشن کنیم؟
مدیتیشن آرامش اعصاب را به دنبال دارد. به طوری‌که با انجام آن می‌توان استرس و تنش‌های روزانه را کاهش داد و رضایت بیشتری نسبت به زندگی در خود ایجاد کرد. همچنین با این روش می‌توان به تعادل فکری رسید و آرامش عمیقی را تجربه کرد. که این مسأله در زندگی نمود پیدا می‌کند و باعث می‌شود در روابطمان با دیگران خیلی بهتر عمل کنیم و در رویارویی با مشکلات خونسرد باشیم. این عمل باعث کاهش علائم در بسیاری از بیماری‌ها نیز می‌شود.
انواع مدیتیشن
مدیتیشن آرامش درون صرفاً فقط این نیست که مانند فیلم‌ها شمع در دست بگیریم یا از ابزارهای خاص استفاده کنیم. راه‌های مختلفی برای انجام این کار وجود دارد. در اینجا چند روش انجام مدیتیشن آورده شده که هر فرد بر اساس نیاز و شخصیت خود می‌تواند یک یا چندین روش را انتخاب کند:
روش ذهن آگاهی
این روش به آمادگی خاص یا وسیله خاصی نیاز ندارد و تکنیک خاصی برای انجام آن احتیاج نیست. روش ذهن آگاهی می‌تواند برای اشخاص تازه کار، فواید بسیاری داشته باشد. زیرا خود این روش توضیحی برای این سوال است که چگونه مراقبه انجام دهیم. در این روش فقط باید بر لحظه حال تمرکز نمود. باید در لحظه حضور داشته باشید و به محیط اطراف و آن چه در آن می‌گذرد، توجه نکنید.
روش هدایت شده
یک تکنیک است که در آن تصاویر ذهنی خوشایند و آرامش بخش را در ذهن تداعی می‌کنید، یا از کمک مربی و استاد استفاده می‌کنید و یا به پادکست و فایل صوتی گوش می‌دهید. مثلا با دانلود مدیتیشن جذب ثروت و گوش دادن به آن روی مسئله ثروت تمرکز می‌کنید.
روش مانترا (ذکر گفتن)
این روش ساده تر از بقیه روش‌ها می‌باشد و برای افراد مبتدی گزینه مناسبی به نظر می‌رسد. در این روش یک عبارت را به صورت ذکر بارها تکرار می‌کنیم که به این عبارت مانترا گفته می‌شود. یکی از واژه‌های مرسومی که به عنوان مانترا استفاده می‌شود کلمه “اُم” می‌باشد که معنی خاصی ندارد. اگر از این کلمه خوشتان نیامد می‌توانید هر کلمه ای که دوست دارید جایگزین آن نموده و تکرار کنید.
روش پیاده روی
این روش نیز روشی ساده می‌باشد. نکته اصلی این روش فقط پیاده روی نیست بلکه چهارچوب ذهنی است که در هنگام راه رفتن دارید. می‌توانید سرعت قدم زدن را تند یا کند کنید و همزمان با پیاده روی موسیقی گوش دهید یا همراه آن مانترا تکرار کنید. اگر از ساکن بودن روش خودآگاهی لذت نمی‌برید، می‌توانید این روش را انجام دهید.
روش شمارش نفس‌ها
در این روش باید روی نفس کشیدنتان تمرکز کنید و به دم و بازدم خود دقت کنید و تعداد بازدم‌هایتان را شمارش کنید. انجام کاری در زمان معین باعث افزایش تمرکز می‌شود که این هدف اصلی مراقبه می‌باشد. آنقدر این کار را تمرین کنید تا به آرامش برسید.
روش متا یا مهربانی
در این روش برای دیگران آرزوهای خوب می‌کنید و احساس خوب روانه آن‌ها می‌کنید. مطالعات انجام شده حاکی از آن است که احساسات خوبی که از این روش ایجاد می‌شود اضطراب اجتماعی را کاهش می‌دهد و سبب می‌شود افراد خشم خود را مدیریت کنند.
تکنیک یوگا
یوگا تمرینی است که از ترکیب یک سری حرکات با تنفس عمیق و مانترا حاصل می‌شود که به آرامش ذهن و انعطاف پذیری بدن کمک می‌کند. این روش یک تمرین باستانی از هند می‌باشد.
روش چاکرا
چاکراها منابع هفتگانه انرژی در بدن هستند که هر کدام ارگان‌هایی را کنترل می‌کنند و مسئول شکل گرفتن رفتارهای انسان و مقاومت یا ضعف او در برابر بیماری‌ها هستند. در این روش از تکنیک‌های ایجاد تعادل در چاکراها استفاده می‌شود.
فواید مدیتیشن
مغز به عنوان فرمانده بدن انسان عمل می‌کند و در واقع می‌توان از طریق مغز تمام رفتارها و عملکردهای بدن را کنترل کرد. با آموزش مدیتیشن می‌توانید بسیاری از مشکلات روحی و جسمی را اصلاح کنید. یکی از اصلی ترین فوایدی که مراقبه دارد ایجاد تعادل و آرامش در انسان، کاهش فشارهای عصبی و کمک به سازگاری بیشتری انسان بامحیط پیرلمون خود می‌باشد. در ادامه با فواید بیشتر آن آشنا می‌شوید:
کاهش استرس
انجام مراقبه به دلیل آرامشی که در انسان ایجاد می‌کند، سبب کم شدن استرس و فشارهای روانی وارده بر انسان می‌گردد. استرس اثرات مخرب زیادی روی بدن بر جای می‌گذارد که از آن‌ها می‌توان به مواردی چون افسرگی و اضطراب، افزایش فشار خون، خستگی و … اشاره نمود. مطالعات نشان داده است که مراقبه توانسته است علائم بیماری‌هایی همچون سندروم روده تحریک پذیر، فیبرومیالژیا و اختلال استرس پس از سانحه را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد.
کاهش درد
نتایج یافته‌های جدید نشان می‌دهد تمرکز حواس در کاهش درد نقش به سزایی دارد. احساس شما از درد با ذهن ارتباط دارد. بنابراین در شرایطی که از لحاظ روحی وضعیت مناسبی ندارید یا وقتی استرس دارید، درد بیشتر از مواقع دیگر ممکن است حس شود. در واقع با انجام تمرینات مدیتیشن صبحگاهی می‌توان درد را کاهش داد. افرادی که مراقبه انجام می‌دهند در مقابل کسانی که مراقبه انجام نمی‌دهند درد کمتری حس می‌کنند و راحت تر با درد کنار می‌آیند.
مهربانی و افزایش همدلی
طبق تحقیقات انجام شده، افرادی که به طور منظم مراقبه می‌کنند در برابر دیگران دلسوزی بیشتری دارند و با عطوفت بیشتری برخورد می‌کنند. در واقع احساسات در این افراد بالاتر است و گیرنده‌های مغز که مربوط به عواطف می‌باشد در این افراد فعال‌تر است.
تقویت حافظه
یکی دیگر از فوایدی که مدیتیشن دارد کمک به بهبود حافظه می‌باشد. افرادی که به طور منظم مراقبه می‌کنند در مقابل سایر مردم وقایع را بهتر به حافظه میسپارند و در به یاد آوردن موضوعات نیز بهتر عمل می‌کنند. به طور کلی مراقبه با تنظیم امواج مغز سبب از بین رفتن حواس پرتی و تقویت حافظه می‌گردد.
کمک به ترک اعتیاد
دانشمندان ثابت کرده اند مراقبه سبب می‌شود قدرت اراده فرد بالا رود و بتواند وابستگی‌ها را کنار بگذارد. در واقع فرد با انجام مراقبه می‌تواند افکار خود را جمع کند و آن‌ها را ساماندهی کند و توجه خود را هدایت کند. همچنین توانایی این را پیدا می‌کند که احساسات و انگیزه‌های خود را کنترل کند و پیرو همین مسئله بتواند اعتیاد را کنار بگذارد.
کمک به خواب راحت
مدیتیشن صوتی با دور کردن تنش و استرس از بدن و افزایش آرامش در انسان، سبب می‌شود فرد در وضعیت آرامی قرار گیرد و با افزایش تولید ملاتونین که هورمون خواب می‌باشد به انسان کمک می‌کند راحت تر به خواب برود.
علاوه بر مواردی که در بالا ذکر شد، مدی تیشن باعث کاهش اضطراب، کاهش فشار خون، افزایش تمرکز، کاهش ضربان قلب، بهبود سلامتی و … می‌شود.
چگونه مدیتیشن انجام دهیم؟
اگر علاقمند به مراقبه هستید با انجام نکات زیر می‌توانید یک مراقبه مفید داشته باشید:
- در ابتدا که هنوز مبتدی هستید می‌توانید با جلسات کوتاه شروع کنید مثلا ۵ تا ۱۰ دقیقه در روز.
- زمان مشخصی برای این کار در نظر بگیرید مثلا صبح اول صبح یا عصر.
- محل مناسبی را برای نشستن انتخاب کنید که محیط ساکت و آرامی باشد و برای شما آرامش به ارمغان آورد.
- راحت بنشینید و اعضای بدن خود را شل کنید و صاف بنشینید، به طوری که پشتتان قوس نداشته باشد. معمولا حالت نشستن در مراقبه حالت چهار زانو می‌باشد که در آن هر پا روی ران مخالف قرار می‌گیرد. این طرز نشستن که به آن حالت نیلوفری می‌گویند یک حالت باستانی یوگا است. اگر نشستن در این حالت برایتان سخت است هر طور که راحت هستید بنشینید فقط توجه داشته باشید که ستون فقراتتان صاف باشد تا هوشیاری کامل داشته باشید و دچار خواب آلودگی نشوید.
- چشم‌هایتان را به آرامی ببندید ولی به پلک‌ها فشار نیاورید.
- به تنفس خود و دم و بازدمتان توجه کنید و ان را احساس کنید.
- بر آنچه اکنون احساس می‌کنید تمرکز کنید. هر احساسی اعم از خوب یابد، فرقی ندارد. سعی نکنید احساسات خود را کنترل کنید یا حواستان را از چیز خاصی پرت کنید. اجازه دهید احساساتتان جریان داشته باشد.
- هر موقع که حواستان از تنفستان پرت شد یا یا چیزی ذهنتان را آشفته کرد، خودتان را سرزنش نکنید. چند ثانیه زمان بگذارید و ذهن خود را برگردانید.
- اکنون به محیط پیرامون خود دقت کنید و به صداها گوش دهید.
- در آخر به آرامی چشمانتان را باز کنید. یک نفس عمیق بکشید. اطراف خود را درک کنید و به ذهنتان استراحت دهید و سپس به احساسی که اکنون دارید توجه کنید و ببینید در ذهن و افکارتان چه می‌گذرد.
انجام مراقبه به شما احساس خوبی می‌دهد سبب می‌شود افکار و احساسات خود را بشناسید و به ذهن آگاهی و درک درست از خود برسید. وقت گذاشتن روزانه برای این کار حتی برای ۵ دقیقه در روز آثار شگفت انگیزی روی ذهن و بدن شما خواهد گذاشت. در این مقاله سعی کردیم از فواید مراقبه، چگونگی انجام آن و انواع مراقبه اطلاعاتی در اختیار شما قرار دهیم. امیدواریم که این اطلاعات برایتان مفید واقع شده باشد.
