افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان
آیا تا به حال به واژه عزت نفس توجه کرده اید؟ خیلی از افراد این کلمه را با اعتماد به نفس اشتباه می گیرند. عزت نفس چیست ، یک اعتقاد و باور و احساسی است که برای آن دلیل خاصی وجود ندارد، در صورتی که حس اعتماد به نفس، داشتن اعتماد به خود بر اساس مهارت و داشته هایی است که یک شخص دارا می باشد. یکی از مهمترین راه های تربیتی، افزایش عزت نفس در کودکان است. اگر کودکان ما، در همان سال هایی که در تلاش و تکاپو برای یادگیری خیلی از مسائل هستند، به آن ها عزت نفس آموزش داده شود، در آینده می توانند به آدم های موفقی نیز مبدل شوند. کودکان و نوجوانانی که دارای عزت نفس پایینی باشند یعنی برای خود ارزش و احترامی قائل نشوند، قطعا در همان ابتدای زندگی، گوشه گیر، پرخاشگر و دچار رفتارهای ضد اجتماعی می شوند. واژه عزت نفس دارای معنای عمیقی بوده که از احساسات و عواطف هر شخصی منشا می گیرد و باعث شکل گیری رفتار او در دوران بزرگسالی می شود.
اگر کودکی از شما بخواهد که نقاشی او را ببینید یا با او بازی کنید و شما در آن لحظه مشغول کار با موبایل، لپ تاپ و هر چیز دیگر به جز کودک خود باشید، بی تفاوت نشان دادن به رفتارهای کودکان می تواند در آینده ای نه چندان دور، باعث ایجاد کاهش عزت نفس و گوشه گیر شدن کودک نیز شود.
در ادامه می خواهیم به نکات کلیدی و راه های افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان بپردازیم و ببینیم که چه مواردی باعث کاهش و کمبود عزت نفس در کودکان و نوجوانان می شود، پس با ما همراه باشید.
۱۰ نکته کلیدی برای ایجاد عزت نفس در کودکان
حالا که با معنی عزت نفس و تفاوت آن با اعتماد به نفس آشنا شدید، نوبت آن رسیده که با ۱۰ نکته کلیدی برای افزایش عزت نفس در کودکان نیز آشنا شوید.
۱- اجازه دهید که کودک شما، خود تصمیم گیرنده نهایی باشد.
از مهمترین کارهایی که یک پدر و مادر می توانند برای افزایش و حتی ایجاد عزت نفس در کودکان خود انجام دهند، اجازه دادن به انجام تصمیماتی است که کودک و نوجوان، باید به تنهایی بگیرند. شاید برای خیلی از والدین، استفاده از این روش، آسان نباشد ولی باید به فرزندان خود یاد بدهید که خطر کنند تا در آینده، در صورت مواجه شدن با مشکلات، دچار ترس و واهمه نشوند.
۲- در تشویق کودکان خود، افراط و تفریط به کار نگیرید.
همانطور که در بالا گفته شد، عزت نفس کودکان از عشق و محبت و داشتن حس امنیت ایجاد می شود. اگر کودک برای یادگیری خیلی از مهارت ها کوتاهی کند و شما هم مدام او را تشویق کنید که بهترین فرد است، در آینده، او به یک فرد خودشیفته تبدیل می شود که با تعاریف بیش از اندازه والدین، به این مرحله رسیده است. اگر کودک شما یک کاری را درست انجام داد، فقط در حدی که او خوشحال شود، او را تشویق کنید و تا جایی که امکان دارد، اگر چیزی را درست انجام نداد، برای آنکه به دیگر کار خود برسید، او را تشویق نکنید؛ چرا که همین کار، باعث کاهش عزت نفس و تبدیل شدن او به یک فرد دروغگو می شود.
۳- اجازه دهید که کودک، با خطرات مواجه شود و آن را تجربه کند.
یکی از کارهای مهمی که یک پدر و مادر باید انجام دهند، دادن فرصت تجربه به کودکان خود می باشد. اگر کودکی خواست خودش لیوانش را از آب پر کند یا با قاشق بزرگ، غذای خود را بخورد، به او اجازه این کار را بدهید. همین کارهای کوچک باعث بالا بردن عزت نفس در کودکان و نوجوانان می شود.
۴- اجازه دهید کودک، خود انتخاب کننده باشد.
اجازه دهید که کودکان خودشان انتخاب کنند که چه کاری خوب است و چه کاری بد. هر زمان که آن ها تفاوت هوای گرم و سرد را بدانند، مطمئن باشید که لباس مربوط به آن هوا را به تن خواهند کرد. عمو ما کودکان از سن ۲ سالگی، قدرت تشخیص شان افزایش می یابد. این یکی دیگر از راه های افزایش عزت نفس در کودکان می باشد.
۵- اجازه دهید که کودکان به شما در کارها کمک نمایند.
بسیاری از کودکان دوست دارند که به شما در انجام کارهای منزل مانند آشپزی، نظافت، مرتب کردن تخت و غیره کمک نمایند. لطفا به کودکان اجازه همکاری و کمک دهید تا حس ناتوان و بی عرضه بودن به آن ها دست ندهد.
۶- آن ها را در رسیدن به علایق خود، تشویق کنید.
یکی از راه های افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس، تشویق کردن کودکان به کارهایی است که دوست دارند، آن را به اتمام برسانند. البته این کار می تواند تمام کردن یک نقاشی یا یک بازی باشد.
۷- بابت شکست کودک خود، نگران نباشید.
خیلی از پدر و مادرها در این باور هستند که اگر فرزندشان، نتواند در بازی های گروهی یا حتی فردی موفق شود، باعث کاهش عزت نفس او می شود و حس خرد شدن به آن ها می دهد؛ که همین کار، به افزایش عزت نفس آن ها کمک شایانی می کند.
۸- باید عشق و علاقه خود را بدون هیچ کم و کاستی به کودک خود نشان دهید.
باید به کودک خود ثابت کنید که عشق و علاقه شما به او زیاد بوده و اگر دچار اشتباهی هم شود، عشق شما کم نخواهد شد.
۹- اهداف کودکان باید با توجه به توانایی هایی که دارند، امکان پذیر باشد.
بسیاری از کودکان، هنگامی که با شکست مواجه می شوند، احساس یاس و ناامیدی می کنند. اگر کودک شما دچار چنین مشکلی شد، سعی کنید که با همان روشی که موجب ناراحتی و شکست او شده است، مجددا حال او را خوب کنید.
۱۰- در هنگام موفقیت، از او تعریف کنید.
اگر از کودک خود، زیاد تعریف و تمجید کنید، به جای افزایش عزت نفس، به او ضرر می رسانید. یک راهی که به کودک کمک می کند تا کارها را با شوق بیشتری انجام دهد، دادن کارت تشویق به او می باشد . با این کار، او متوجه درست بودن یا نادرست بودن کار خود می شود.
۱۲ راه افزایش تقویت عزت نفس در کودکان
بعد از آشنا شدن با نکات کلیدی ایجاد عزت نفس در کودکان، باید بتوانیم آن ها را تقویت نماییم تا عزت نفس آن ها پایدار بماند.
در این بخش به دوازده مورد که باعث تقویت عزت نفس می شود، اشاره ای خواهیم کرد:
- از مقایسه کودک خود با دیگر کودکان بپرهیزید.
- با کودک و نوجوان خود با منطق رفتار کنید.
- به نظرات و صحبت های کودکان خود گوش دهید و نظرات آن ها را محترم بشمارید.
- هیچگاه سعی نکنید، با تحمیل کردن نظرات خود را به کودکان، آن ها را متقاعد کنید.
- به کودکان مسئولیت پذیری را یاد دهید.
- همیشه توانایی های کودکان خود را تقویت کنید و نگذارید که ضعف های آن ها تقویت شود.
- اگر کودک شما خجالتی و کمرو است، به او مهارت اجتماعی بودن را یاد دهید.
- کودک خود را بیش از اندازه وابسته نکنید.
- هیچ گاه کودک خود را با اسامی نادرست و القاب بد، صدا نزنید.
- به کودک خود، اجازه بازی و شیطنت بدهید و تجربه بازی کردن را از او نگیرید.
- به فرزندان خود، نظم و انضباط و از همه مهمتر، احترام گذاشتن و دوست داشتن را یاد دهید.
- در خانه با همسر خود دعوا نکنید که همین امر، در کاهش عزت نفس کودک تاثیر می گذارد.
موارد ذکر شده در بالا، از مهمترین روش های افزایش عزت نفس در کودکان می باشند.
۱۱ نکته طلایی در خصوص رشد عزت نفس کودکان
کودکانی که دارای عزت نفس سالمی می باشند، افرادی پویا و شادی خواهند بود که در مواجه با مشکلات زندگی، میتوانند آنها را به راحتی حل و فصل نمایند. در ادامه به معرفی ۱۱ نکته طلایی برای تقویت رشد عزت نفس، می پردازیم:
- به کودک خود اجازه تصمیم گیری بدهید و مدام از او ایراد نگیرید.
- به کودک خود اجازه ریسک کردن دهید و او را از خطر کردن نترسانید.
- به علایق کودکان خود احترام بگذارید و سعی در بهتر کردن آن نمایید.
- همواره در سختی ها همراه و راهنمای آنان باشید.
- هیچگاه کودک خود را تحقیر نکنید.
- با کودک خود مثل یک دوست رفتار کنید.
- استعدادهای کودکان خود را بشناسید و به آنها پروبال دهید.
- در برآورده کردن توقعات کودکان خود محتاط باشید.
- از سرگرمی ها و بازی های کودکان خود اطلاع داشته باشید و در صورت لزوم، آن ها را تقویت کنید.
- ذهن کودک خود را با خرافات پر نکنید.
- در صورت مواجه با مشکلات و شکست ها، تحمل کودک خود را افزایش دهید.
عزت نفس در نوجوانان
اگر نوجوانی حس کنترل را از دست بدهد و به پرخاشگری روی آورد، یعنی عزت نفس او پایین بوده و همین امر موجب بیماری هایی چون افسردگی، عدم رضایت شغلی، عدم موفقیت آموزشی، بی تفاوت بودن و غیره می شود.
از مهمترین راه های ایجاد عزت نفس در نوجوانان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- به دانش آموزان فرصت انتخاب بدهید.
- با نوجوانان مانند یک کودک برخورد نکنید و برای او احترام قائل شوید.
- در نوجوانان حس امید و بزرگ بودن را تقویت کنید.
- به نوجوانان اجازه آزادی عمل بدهید.
- به افکار و احساسات نوجوانان اهمیت دهید.
کمبود عزت نفس بزرگترین مشکل نوجوانان امروز
از بزرگترین مشکلات نوجوانان امروز می توان به کمبود عزت نفس اشاره کرد که همین امر باعث ضعف در سلامت و روان نوجوانان امروز می شود. این مشکلات عموما از عشق و محبتی که والدین با قید و شرط به نوجوانان خود تحمیل کرده اند، نشات می گیرد. وقتی نوجوانی، دوران کودکی خوبی نداشته است، به هنگام بزرگ شدن، حس مستقل شدن و بزرگ شدن به او دست می دهد و به والدین خود،اجازه دخالت در کارها را نمی دهد و حتی در صورت ارائه پیشنهاد و یا تصمیمی، با آن ها به جنگ می پردازد. بسیاری از والدین، در دوران نوجوانی، از نوجوانان خود توقعات بسیاری دارند و عشق خود را با قید و شرط به آن ها تحمیل می کنند. از مهمترین مواردی که باعث کمبود عزت نفس در نوجوان می شود یا آن را تشدید می کند، می توان به :
- در پیدا کردن دوست، دچار مشکل می شوند.
- دوست داشتن با قید و شرط (دوستت دارم اگر…) به عنوان سم عمل می کند.
- ➢ در هنگام صحبت کردن باید احتیاط را رعایت کرد.(کجا میری؟ با کی بودی؟..)
- در صورت داشتن اختلاف نظر، حتما با نوجوان صحبت کنند و راهکار مناسبی را ارائه کنند.
اشاره کرد.
راه های افزایش عزت نفس در نوجوانان
از مهمترین کارهایی که معلمان، مربیان و حتی والدین باید برای افزایش عزت نفس نوجوانان خود به کار گیرند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- توجه داشتن معلمان به زمان بلوغ و رشد نوجوانان از بعدهای مختلف
- آموزش ارضا درست در نیازهای عاطفی
- آموزش چگونه ارضا شدن به نوجوانان
- هدایت نوجوانان در مسیر درست برای رسیدن به اهداف و نیازهای خود
- کنترل توقعات نوجوانان با توجه به امکاناتی که دارا می باشند.
- دوست و همراه بودن با نوجوانان در تمامی اوقات به خصوص در زمانهایی که دارای مشکل هستند.
- ارائه مشاوره و راهنمایی به اولیا نوجوانان
- مسخره نکردن علاقه نوجوانان و هدایت آنها به سمت خواسته هایشان
- دور کردن نوجوانان از دوستان ناباب و هدایت آنها به سمت افراد مثبت
- آموزش مهارت های اجتماعی مانند غذا خوردن، نشستن و بلند شدن،آداب معاشرت
- تقویت نیروی ایمان برای دوری از لغزش های احتمالی
افزایش عزت نفس در دانش آموزان
همانطور که می دانید زمان نوجوانی، یکی از حساس ترین دوران زندگی برای هر فردی به حساب می آید، پس باید در این دوران، تمام تلاش خود را برای گذران درست و سلامت به کار ببرید. برای افزایش عزت نفس نوجوانان خود، باید کارهای زیر را در نظر بگیرید.
- کیفیت کارها را مد نظر قرار دهید و در صورت ارائه کار درست، آن را تحسین و تشویق نمایید.
- هیچگاه نوجوانان را از روی ظاهر قضاوت نکنید و تمرکز نوجوان را از روی ظاهر بردارید.
- تلاش های نوجوان خود را نادیده نگیرید و او را تشویق کنید، حتی اگر در کاری دچار شکست شده باشد.
- با نوجوان خود دوست باشید، و راه دوست شدن با افراد درست را به او یاد دهید.
- همیشه یک الگوی خوب باشید یا شخصی را به عنوان الگوی مناسب به او معرفی کنید.
- حس مهربانی و لطافت را در نوجوانان به خصوص نوجوان های دختر، تقویت و افزایش دهید.
- هیچگاه به خاطر دیگران، اجازه ندهید، کاری انجام دهد که همین کار به کاهش عزت نفس او کمک می کند.
