روانشناسی بالینی چیست و چه کاربردی دارد؟

روانشناسی بالینی شاخه ای از رشته روانشناسی است که در آن به بررسی رفتار های غیر عادی، بیماری روانی، مشکلات روان پزشکی و مشکلات عاطفی و رفتاری می پردازد. این نوع روانشناسی، به درمان ناهنجاری های روانی و روحی کمک بسزایی می کند. این نوع بیماری ها سن نمی شناسد و ممکن است در هر سنی (کودک، نوجوان و بزرگسال) به وجود آید. موضوع مهم در این مسئله تشخیص این نوع بیماری و درمان آن است.

روانشناسی بالینی با کمک تست های روانشناسی و تحقیقاتی در مرکز مشاوره ما بررسی می شود. ما در این مقاله قصد داریم تا شما را با رویکرد های روان شناسی بالینی آشنا کنیم تا شما با آگاهی کامل از این موضوع بتوانید نحوه تشخیص این بیماری را یاد بگیرید. البته مبحث برنامه ریزی ذهنی یا ان ال پی نیز می تواند به این موضوع کمک بسزایی کند تا فرد به درستی ذهن خود را برنامه ریزی نماید.

روانشناسی بالینی چیست؟

روانشناسی بالینی در حقیقت ارزیابی و درمان بیماری های رفتاری است. این بیماری ها می تواند رفتار های غیر عادی، مشکلات روانپزشکی، بیماری های روانی، نابهنجاری رفتاری، ناتوانی و آشفتگی های شناختی باشد.

تاریخچه روان شناسی بالینی

اولین تحقیقات در زمینه روان شناسی بالینی به روانکاو اتریشی بر می گردد. زیگموند فروید، اولین کسی بود که به روان شناسی بالینی توجه کرد و معتقد بود که می توان با گفتگو با بیمار، این بیماری را درمان کرد. پس از فروید، روانشناس آمریکایی با نام لایتنر ویتمر اولین کلینیک روانشناس بالینی را تاسیس کرد. این کلینیک با هدف درمان کودکانی که دارای ناتوانی های یادگیری هستند، در سال ۱۸۹۶ تاسیس شده بود.

ویتمر اولین فردی بود که اصطلاح روان شناسی بالینی را مطرح کرد و همچنین وی این اصطلاح را چنین تعریف کرد “مطالعه بر روی افراد با مشاهده و یا آزمایش، به منظور ارتقا تغییر”. پس از ویتمر کلینیک های دیگری نیز تاسیس شد که به روانشناسی بالینی اختصاص یافت.

این موضوع پس از جنگ جهانی اول تثبیت شد و پس از چند سال در آمریکا APA جایگزین آن شد. در زمان جنگ جهانی دوم، روان شناسی بالینی توانست بیماری شوک پوستی را درمان کند. این بیماری را امروزه با نام اختلال استرس پس از سانحه می شناسند.

رویکرد های روانشناسی بالینی

روانشناسان بالینی معمولا هنگام ارزیابی بیمار از روش های مختلفی استفاده می کنند. البته برخی دیگر تمرکز خود را بر روی درمان خاصی گذاشته اند. بسیاری از روان شناسان از رویکرد التقاطی برای درمان اکثر بیماران استفاده می کنند. این روش درمان شامل استفاده از روش های مختلف برای تهیه یک برنامه درمانی برای هر بیمار است.

دیدگاه شناختی رفتاری

یکی دیگر از رویکرد های این شاخه از روانشناسی، دیدگاه شناختی رفتاری است. این رویکرد متشکل از مکاتب فکری رفتاری و شناختی می باشد. روانشناسان با استفاده از این رویکرد می توانند نحوه تعامل احساسات، افکار و رفتار بیمار را ارزیابی نمایند. البته درمان شناختی رفتاری معمولا بر تغییر افکار و رفتاری است که به پریشانی روانشناختی ختم می شود.

دیدگاه انسان گرایانه

یکی دیگر از رویکرد های این نوع روانشناسی، دیدگاه انسان گرایانه است. این نوع دیدگاه با دید کلی به بیماری نگاه کرده و تمرکزش را بیشتر بر روی خود واقعی ساز قرار می دهد.

رویکرد روان پویایی

این رویکرد نیز بر اثر کار فروید شکل گرفته است. وی معتقد بود که ذهن ناخودآگاه تاثیر زیادی بر رفتار ما داشته و می تواند به آن شکل دهد. روانشناسانی که از این روش برای درمان استفاده می کنند، بیشتر از ارتباط آزاد برای ارزیابی و بررسی انگیزه های اساسی و ناخودآگاه بیمار استفاده می نمایند.

ویژگی های روانشناس بالینی

روانشناسان قطعا با بیماران خود رابطه خوبی دارند. اکثر این روانشناسان را می توان در مدارس، دانشگاه ها، زندان ها، پرورشگاه ها، کارخانه ها و… دید. مهمترین ویژگی هایی که یک روان شناس خوب را از دیگر روانشناسان متمایز می سازد عبارت است از:

• ارزیابی مداوم خود
• ارائه بهترین راه حل به بیمار
• کمک به بیمار جهت بهبود رفتار و اخلاق
• حل مسائل با زیرکی و مدیریت موقعیت های سخت
• به وجودآوردن یک ارتباط قوی و ارتباط چشمی
• عدم قضاوت بیمار
• حفظ اسرار بیمار و رعایت حقوق وی
• داشتن مهارت های همکاری تیمی

روانشناسان بالینی چه کاری انجام می دهند؟

• شناسایی بیماری های روانی و درمان آنها
• ارزیابی خصوصیات و ویژگی های افراد با استفاده از تست روانشناسی
• آزمایش بر روی بیماران و شناسایی خصوصیات آنها
• شناسایی علائم بیماری ها و راه درمان آنها

به طور کلی روانشناسان بالینی می توانند خصوصیات و رفتار های غیر عادی را با گفتگو و ارتباطی موثر درمان نمایند. بهبود رفتار و حل مشکلات باعث می شود افراد زندگی بهتری نیز داشته باشند.

آیا روانشناس می تواند دارو تجویز کند؟

یکی از سوالات پر تکراری که بیماران به دنبال جواب آن هستند، تجویز دارو است. باید بدانید که متخصص روانشناسی بالینی برای درمان بیماری ها از دارو استفاده نمی کند. استفاده از دارو برای موارد اضطراری و حاد است که قابل درمان نیست. مشاور می تواند با تنظیم جلسات و ارتباط بیشتر با بیمار به مشکلات روانی و عاطفی که وی دارد، پی ببرد و آن را ریشه یابی کند. مشاور می تواند با انجام تست های مختلف روانشناسی هر گونه اختلال را تشخیص داده و با  توجه به خصوصیات بیمار آن را درمان نماید.

هدف روانشناس بالینی درمان چه اختلالاتی است؟

اولین و مهم ترین هدف  روانشناسان بالینی، بهبود سلامت روان مردم است. آنها می توانند بیماری های زیر را درمان نمایند:

1. اختلالات عصبی
2. اعتیاد
3. اضطراب
4. استرس
5. ترس
6. عدم اعتماد به نفس
7. درمان درد های روان تنی
8. بیماری های روانی
9. رفتار های چالش بر انگیز
10. مشکلات و اختلالات خانوادگی
11. خودارضایی

تفاوت روانشناس بالینی و عمومی چیست؟

تفاوت بین این دو رشته روانشناسی در ۳ زمینه می باشد. اولین تفاوت در زمینه دروس و تحصیلات دانشگاهی، تفاوت دوم در زمینه محیط کار و سومین تفاوت در زمینه توانایی های شغلی وجود دارد. به طور کلی روانشناسی عمومی رفتار های ذهنی و عملکرد های روانشناختی را بررسی می کند، در حالی که روانشناسی از نوع بالینی به صورت علمی مسئله را بررسی کرده و سپس بیماری را درمان می کند و یک قدم جلوتر است. در واقع این نوع روانشناسی عبارت است از: به کار بردن مفاهیم و اصول روانشناسی و هدف آن استفاده از روش های علمی و اصولی برای درمان افرادی است که مشکلات روانی دارند.

تفاوت در تحصیلات دانشگاهی

روانشناسی عمومی و بالینی یک سری دروس مشترک دارند که هر دو رشته باید این واحد های درسی را بگذرانند. این دروس مشترک عبارتند از: فیزیولوژی، روانشناسی رشد و آسیب شناسی. هدف از روانشناسی عمومی تربیت یک محقق روانشناس است که البته روانشناسان عمومی هم می توانند مطب بزنند و مشاوره دهند.  در حالی که روانشناسی از نوع بالینی بیشتر روی درمان متمرکز می شود و دانشجویان در دانشگاه آموزش می بینند تا مشکلات روانی را تشخیص دهند و آن را درمان کنند.

آسیب شناسی، روش تحقیق در روانشناسی، روانشناسی عمومی،  فیزیولوژی و مبانی رشد از جمله دروس مهم در رشته روانشناسی عمومی هستند. روانشناسی پزشکی، روش های آماری و پژوهشی، نظریه های روان درمانی و فنون مصاحبه تشخیصی دروس مهمی هستند که باید در رشته روانشناسی بالینی مطالعه شوند.

تفاوت در محیط کاری

در حالت کلی همه روانشناسان در حال بهتر کردن زندگی بیماران از طریق مشاوره، برنامه های تحقیقاتی و آزمایش روانشناسی هستند اما اگر بخواهیم دقیق صحبت کنیم محیط کار بستگی به آن زیرشاخه ای از روانشناسی دارد که شما انتخاب کرده اید.  روانشناسی عمومی بیشتر از طریق مشاوره و آزمایش های روانشناختی، بیماران خود را بهبود می بخشند. به عنوان مثال وقتی روانشناس عمومی به یک کودکی که مورد کودک آزاری و یا خشونت قرار گرفته مشاوره می دهد، لازم است تا با آن کودک و خانواده اش ملاقات داشته باشد و با آن ها صحبت کند.  مثال دیگری در نظر می گیریم که روانشناس با افرادی که برای مهار استرس کاری و روزمره خود به سراغ او رفته اند، مشاوره می کند. بنابراین لازم است تا روانشناس در سطح جامعه با افرادی این چنینی مصاحبه کند.

پس می توان نتیجه گرفت که محیط کار یک روانشناس عمومی با توجه به حوزه تخصصی ای که انتخاب می کند فرق دارد. یک روانشناس عمومی می تواند در یک دانشگاه مشغول شده و مشاوره ارائه دهد. محیط کار برای یک روانشناس بالینی اغلب در کلینیک ها، مراکز پزشکی، بیمارستان ها و فضا های این چنینی می باشد و بر عکس روانشناسان عمومی این محیط، مشخص و از پیش تعیین شده است. وظیفه اصلی روانشناس بالینی، تشخیص بیماری و درمان آن بوده که در این راستا ممکن است مجبور شود در مورد یک بیماری تحقیق و آزمایش انجام دهد و یا با پزشکان و سایر روانشناسان مشورت کند.

تفاوت از نظر توانایی شغلی

این دو شاخه روانشناسی نقاط مشترک با هم زیاد دارند ولی به طور کلی، روانشناسی از نوع بالینی میزان اشتغال بیشتری نسبت به روانشناسی عمومی دارد. روانشناس بالینی می تواند بیماری را درمان کند و در کلینیک ها و بیمارستان ها مشغول شود اما روانشناس عمومی این اختیار را ندارد و فقط با استفاده از مشاوره آن هم نه در بیمارستان، بلکه در مراکز تحقیقاتی و دانشگاه ها مشغول به کار شود.

متخصص روانشناسی بالینی

این نوع متخصص مانند سایر متخصصان در حوزه های مختلف سلامت، در تشخیص و درمان بیماری ها و مشکلات روانی تخصص دارد. در واقع این متخصص بر خلاف متخصصان دیگر، برای بیمار دارو تجویز نمی کند، بلکه از روش های رفتار درمانی، صحبت با بیمار و روانکاوی برای درمان بیماری بهره می برد.  دکتر روانشناسی بالینی چند جلسه با بیمار دیدار می کند و طی صحبت و تست های مختلف، مشکلات روانی بیمار را تشخیص می دهد. سپس با همکاری بیمار، بر اساس نیازهایی که بیمار دارد، طرح درمانی تدوین می شود. در طول این فرایند، متخصص روند پیشرفت درمان را زیر نظر می گیرد و تا رسیدن به درمان قطعی آن را ادامه می دهد.

مهارت هایی که یک متخصص در زمینه روانشناسی باید داشته باشد در ادامه آورده شده است:

• داشتن درک مناسب از بیماری ها و مشکلات روان و وقوع آن ها در هر سنی
• اجرای انواع تست های شخصیت روانی برای بیماران و استفاده موثر از نتایج آن ها در درمان بیماران
• توانایی انجام تحقیقات در زمینه روانشناسی، جمع آوری اطلاعات و کسب نتیجه برای درک بهتر از مسئله پیش رو

 

انواع روانشناسی بالینی

این نوع روانشناسی به چند دسته تقسیم می شود که در اینجا به بررسی آن ها می پردازیم:

گرایش روانشناسی کودک

روانشناسی کودک از محبوب ترین زمینه های روانشناسی بالینی به حساب می آید. با دریافت مدرک دکتری روانشناسی از نوع بالینی، شخص می تواند به عنوان روانشناس کودک در کلینیک ها، بیمارستان ها و آزمایشگاه های تحقیقاتی مشغول به کار شود.

وظایف روانشناس کودک به شرح زیر می باشد:

• بهبود تجربه یادگیری برای دانش آموزان مدارس
• آموزش مهارت های ارتباطی به کودکان
• راهنمایی دانشجویان، ارائه الگوها و رفتارهای مناسب و درخور

روانشناس سلامت رفتاری

این نوع روانشناسان عوامل رفتاری مربوط به سالم ماندن را مطالعه می کنند و تلاش می کنند که بتوانند به بهبود کیفیت زندگی بیمارانشان کمک کنند. روانشناسی سلامت رفتاری، با مطالعه فرایندهای روانشناختی در سلامت و بیماری مرتبط است.  یک روانشناس سلامت رفتاری باید با بیمار خود در محیط های مختلف فردی و گروهی همکاری کند تا به فرد کمک کند که مشکلات خود را مثلا اعتیاد حل کند. به طور کلی متخصص به افراد کمک می کند تا سالم تر زندگی کنند و به آن ها کمک می کند تا مهارت های مقابله را یاد بگیرند. بنابراین وظیفه روانشناس فقط مشاوره با بیمار نیست.

استاد دانشگاه در زمینه روانشناسی بالینی

این شغل تلفیقی از روانشناسی و آموزش می باشد و کسانی که علاقه مند به روانشناسی و همچنین آموزش به دیگران هستند می توانند این حرفه را انتخاب کنند.

مدیر پرونده های بالینی

در حوزه روانشناسی از نوع بالینی فرد بعد از کسب سابقه می تواند به عنوان مدیر پرونده های بالینی انجام فعالیت کند. در این زمینه متخصص روانشناس، وظیفه مدیریت مشتریان با نیاز های مختلف، انجام تماس دوره ای با مشتریان و ارتباط دادن آن ها با منابع لازم  را بر عهده دارد تا مشکلات بیماران حل شود.

روانشناسی عصبی

یکی از شاخه های دیگر این نوع روانشناسی، رشته روانشناسی عصبی می باشد که با داشتن مدرک دکترا در این رشته، فرد می تواند وارد حرفه روانشناسی عصبی شود.  این حوزه از روانشناسی بر رفتار ها و ساختار مغز تمرکز دارد. متخصص وظیفه دارد با استفاده از تحلیل عملکرد شناختی بیمار، میزان آسیب مغزی را تعیین کند. در این راستا متخصص از تجهیزات و تکنیک های مختلف برای مشاهده، مصاحبه، تشخیص و درمان و ارزیابی بیماران استفاده می کند.

روانشناسی پزشکی

روانشناس پزشکی سعی بر این دارد که بیماری ها را با استفاده از یافتن رفتارهای بیمار، که منجر به این بیماری می شوند درمان کند. مثلا اگر بیمار سر درد دارد، روانشناس پزشکی به دنبال رفتارهایی می گردد که موجب سر درد شده است و بعد از یافتن آن، راه حل رفتاری به بیمار ارائه می کند.

روانشناسی مشاوره

روانشناس مشاوره، با گوش دادن به صحبت های بیمار و پرداختن به مشکلات عاطفی، روحی و رفتاری او، سعی در بهبودی بیمار دارد.

روانشناسی توانبخشی

روانشناسان توانبخشی با افراد دارای معلولیت سر و کار داشته و روی آن ها مطالعه می کنند تا به مشکل خود غلبه کنند و بهبود یابند. هدف روانشناسان توانبخشی این است که به افراد معلول کمک کنند تا کیفیت زندگی آن ها بهبود یابد. افراد معلول در انجام کارهای روزمره نیز با مشکل مواجه می شوند و این مسئله روی آن ها تاثیر می گذارد و سبب اختلالات روانی می گردد. متخصص در این زمینه می تواند به بیمار خود آموزش دهد تا بتواند با این شیوه زندگی خود را انطباق دهند.

روانشناس مدرسه

روانشناس مدرسه علاوه بر دانش مربوط به تخصص خود بایستی با محیط های آموزشی نیز آشنا باشد و بتواند اصول روانشناسی را  در آن محیط به کار ببرد. روانشناس باید با فرهنگ اولیای دانش آموزان آشنایی داشته باشد و همچنین به عواملی همچون رشد، بلوغ، انگیزش، یادگیری و روش های آن، روش های تدریس و ارزشیابی و موارد دیگر آگاهی داشته باشد.

مشاور سوء مصرف مواد

افرادی که مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی از نوع بالینی دارند، می توانند در حوزه مشاوره در مورد سوء مصرف مواد مخدر فعالیت کنند. این افراد می توانند به مراجعانی که معتاد به الکل، مواد مخدر، قمار و … مشاوره دهند.

سخن پایانی

به طور کلی روانشناسی بالینی یکی از رشته های محبوب در زمینه روانشناسی است. ایجاد اختلالات روانی ممکن است زندگی را برای شما و خانوادتان بسیار سخت کند. شما اگر به دنبال پیدا کردن آرامش هستید باید این مشکل را با کمک یک دکتر روانشناس حل نمایید.